آندروژن‌ها گروهی از هورمون‌های جنسی هستند که معمولاً هورمون‌های مردانه نامیده می‌شوند اما جالب است بدانید بدن زنان نیز آن‌ها را در مقادیر کم تولید می‌کند. معروف‌ترین عضو این خانواده تستوسترون است اما هورمون‌هایی مانند دی هیدروتستوسترون (DHT) و آندروستن‌دیون هم در این دسته قرار دارند. آندروژن‌ها از کلسترول ساخته می‌شوند و از طریق جریان خون به بافت‌های مختلف از جمله پوست فولیکول مو عضلات و استخوان‌ها می‌رسند.
نقش آندروژن در بدن
این هورمون‌ها مسئول ایجاد ویژگی‌های مردانه مانند رشد موهای صورت خشونت صدا و افزایش توده عضلانی‌اند. در عین حال در زنان نیز برای تنظیم خلق انرژی و متابولیسم نقش دارند. عملکرد آندروژن به گیرنده‌هایی وابسته است که در سلول‌های هدف وجود دارند. وقتی آندروژن به گیرنده متصل شود مجموعه‌ای از واکنش‌های ژنتیکی را فعال می‌کند که منجر به رشد یا بازسازی بافت‌ها می‌شود.
آندروژن و فولیکول مو
هر فولیکول مو دارای گیرنده‌های مخصوص آندروژن است. در برخی نواحی بدن مانند ریش یا سینه تحریک این گیرنده‌ها باعث رشد مو می‌شود اما در پوست سر خصوصاً قسمت جلوی سر و فرق اثر معکوس دارد. در این نواحی آنزیمی به نام ۵-آلفا ردوکتاز تستوسترون را به DHT تبدیل می‌کند. DHT موجب کوچک شدن تدریجی فولیکول‌ها و در نهایت طاسی الگویی می‌شود. به همین دلیل کنترل این مسیر در درمان ریزش موی آندروژنتیک اهمیت ویژه‌ای دارد.
تأثیر سطح غیرطبیعی آندروژن در زنان
اگر سطح آندروژن در بدن زن افزایش یابد علائمی مانند پرمویی آکنه ریزش موی سر از نوع مردانه و حتی اختلال قاعدگی دیده می‌شود. این وضعیت معمولاً در سندرومی به نام تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) دیده می‌شود. درمان‌های هورمونی و داروهای مهارکننده ۵-آلفا ردوکتاز مانند فیناستراید یا اسپیرونولاکتون می‌توانند تعادل را بازگردانند البته فقط تحت نظارت پزشک متخصص غدد یا پوست.
آندروژن بیش‌ازحد در مردان و اثر آن بر کاشت مو
در مردان افزایش حساسیت فولیکول‌ها به DHT اصلی‌ترین دلیل طاسی ارثی است. حتی اگر سطح تستوسترون در محدوده طبیعی باشد گیرنده‌های بیش‌فعال می‌توانند واکنش شدیدی نشان دهند. در چنین شرایطی پزشکان پیش از انجام کاشت مو معمولاً آزمایش هورمونی توصیه می‌کنند تا درمان‌های کمکی برای تثبیت نتیجه کاشت برنامه‌ریزی شود. کنترل سطح آندروژن باعث می‌شود فولیکول‌های کاشته‌شده طولانی‌تر باقی بمانند و چرخه رشدشان پایدارتر شود.
درمان و کنترل اثر آندروژن‌ها
درمان بسته به هدف انجام می‌شود. در ریزش موی آندروژنتیک داروهایی استفاده می‌شوند که یا تولید DHT را کاهش می‌دهند یا گیرنده فولیکولی را مهار می‌کنند. فیناستراید (برای مردان) و ماینوکسیدیل رایج‌ترین درمان‌های دارویی هستند. در زنان ممکن است داروهای تنظیم‌کننده هورمون یا قرص‌های ضدبارداری تجویز شود. در کنار درمان دارویی مزوتراپی مو یا PRP نیز به بهبود خون‌رسانی فولیکول‌ها و کاهش اثر مخرب DHT کمک می‌کنند.
تأثیر سبک زندگی در تعادل آندروژن
تغذیه خواب استرس و فعالیت بدنی روی تعادل هورمونی تأثیر مستقیمی دارند. رژیم‌های پرچربی اشباع و کم‌فیبر سطح آندروژن آزاد را بالا می‌برند. خواب کافی مصرف روی و ویتامین D و کنترل استرس از طریق ورزش یا مدیتیشن می‌تواند سطح طبیعی آندروژن را حفظ کند. براساس پژوهش‌ها افرادی که رژیم غذایی حاوی میوه سبزی ماهی و غلات کامل دارند کمتر دچار ریزش موی آندروژنتیک می‌شوند.
نتیجه‌گیری
آندروژن‌ها شمشیری دولبه‌اند؛ در مقدار مناسب باعث نشاط انرژی و رشد می‌شوند اما وقتی تعادلشان به‌هم بخورد می‌توانند فولیکول مو و پوست را دچار التهاب یا تحلیل کنند. آگاهی از نقش دقیق آن‌ها نخستین گام برای مدیریت ریزش موی ارثی یا hormonal است. اگر دچار ریزش مستمر مو یا علائم عدم تعادل هورمونی هستید مشاوره علمی با پزشکان باتجربه در کلینیک تخصصی رویش سبز می‌تواند به شما در یافتن علت دقیق و انتخاب درمان ایمن کمک کند.
